مطالعه بازار جهانی خرما و بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران
مقاله حاضر با هدف تعیین نوع ساختار تولید و تجارت جهانی و ساختار صادرات خرمای ایران و نیز شناسایی بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران تهیه شده است. در این مقاله پس از ارایه مبانی نظری و روش شناسی تحقیق (در دو محور ساختار بازار و بازارهای هدف)، به ساختار تولید جهانی خرما، ساختار تجارت (واردات و صادرات) جهانی این محصول، ساختار صادرات خرمای ایران، بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران و سرانجام نتیجه گیری و توصیه های سیاستی پرداخته می شود.
نتایج این تحقیق نشان می دهد ساختار تولید جهانی خرما با نوسان هایی در طول دوره 1989-2001، انحصار چند جانبه داشته و سهم ایران از تولید جهانی رو به افزایش و در مقابل، سهم عربستان سعودی و عراق رو به کاهش گذاشته است. ساختار تجارت جهانی نمایان می سازد که ساختار صادرات جهانی خرما از انحصار چند جانبه بسته به انحصار چند جانبه باز تغییر یافته و از قدرت انحصاری صادرکنندگان جهانی خرما کاسته شده است و در مقابل، ساختار واردات جهانی خرما از انحصار چند جانبه پیروی کرده و بر قدرت انحصاری واردکنندگان جهانی خرما نیز افزوده شده است. مقایسه ساختار صادرات و واردات جهانی خرما نشان می دهد که انحصار از آن واردکنندگان خرماست نه صادرکنندگان آن.
ساختار صادرات خرمای ایران مبین آن است که واردکنندگان خرما از ایران ثبات نسبی نداشته اند و طی سال های 1358-68 پیوسته از قدرت چانه زنی ایران در میان واردکنندگان خرما کاسته شده، ولی طی سال های 1368-79، به ویژه در برنامه اول توسعه، با ورود تعداد زیادی کشور به جمع واردکنندگان، از قدرت انحصاری آن کشورها کاسته شده است و عمده واردکنندگان خرما از ایران، کشورهایی بوده اند که به صادرات مجدد این محصول اقدام کرده اند. سرانجام 29 کشور دارای ویژگی های مشابه با بازار هدف خرمای صادراتی ایران به عنوان بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران معرفی شده اند. تحقیق حاضر با جمع بندی، توصیه های سیاستی، پیشنهادها و ملاحظات پایانی خاتمه می یابد.